منو
فضای مجازی پدیده فراگیر امروزی جامعه بشری است که با سرعت و شدتی فزاینده در حال درگیر ساختن همه ساحات زندگی بشر در تمامی ابعاد است. چنین پدیده‌ای از عناصر و ابعاد و لایه‌ها و وجوه گوناگونی تشکیل شده است که پیچیدگی‌ها و در هم تنیدگی‌های متعدد و متنوعی را رقم می‌زند. پیرامون فضای مجازی، علوم و دانش‌های متعدد و متنوعی تشکیل شده است که به‌واسطه طبیعت پیچیده و متنوع آن در حوزه‌های مختلف علمی و دانشی قابل ردیابی است. درواقع فضای مجازی پدیده‌ای مرکزی است که علوم و دانش‌ها به دلیل تکثر و تنوع خود، با آن مرتبط هستند. از سوی دیگر، نگاه فلسفی به‌صورت کلی به فضای مجازی در سطحی کلان‌تر قرار می‌گیرد و دیدگاه فلسفی نگاهی از بالا به پدیده دارد.
دکتر سید سعید رضا عاملی، استاد گروه ارتباطات و مطالعات آمریکای دانشگاه تهران است. دغدغه اصلی او بهره‌گیری از فضای مجازی برای توسعه و پیشرفت و تسهیل زندگی مردم و ارتقای فرهنگ و تصحیح روابط بین فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللی است و آثار ایشان متمرکز در این حوزه‌ها است. کتاب حاضر به قلم دکتر عاملی، به دنبال مطالعه هستی‌شناسی فضای مجازی و فلسفه آن است که می‌تواند در روشن شدن مبنای پارادایمی فهم و طراحی فضای مجازی و تدوین نقشه راه رسیدن به فضای مجازی مطلوب، که «پارادایم دو فضایی شدن‌هاست»، مؤثر باشد. از منظر «پارادایم دو فضایی شدن‌ها»، فهم واقعیت‌های فردی و اجتماعی با پارادایم‌های تک جهانی امکان‌پذیر نیست. درواقع از نگاه این پارادایم، فهم جهان واقعی منهای درک جهان مجازی و بالعکس، مطالعه جهان مجازی بدون توجه به متغیرهای جهان واقعی، مطالعه و نگاه را گرفتار یک نوع خطای فهم می‌کند.
هستی‌شناسی فضای مجازی به دنبال گسترش سریع ابژه‌های مجازی و به دنبال پاسخگویی به این مسائل است که فضای مجازی چیست؟ آیا فضای مجازی دارای بعد است؟ آیا چیزهایی در فضای مجازی وجود دارد؟ و … به‌عبارت‌دیگر، هستی‌شناسی فضای مجازی در پی بررسی وجود و اصل ذات فضای مجازی و مشخصه‌ها و ابژه‌های این فضا و ارتباط میان این ابژه‌ها بوده و عهده‌دار شناخت اصل بودن و نبودن فضای مجازی و تفاوت‌های ذاتی فضای مجازی و فضای فیزیکی است. فلسفه فضای مجازی، فلسفه فضایی است که از ظرفیت ریاضی شده‌ی متمایل به بی‌نهایت برخوردار است و همه عملکرد علمی، حرفه‌ای و امور مرتبط با فرهنگ، اقتصاد و سیاست را در خود جمع کرده است. چنین فلسفه‌ای نیازمند فهم چند مرتبه‌ای است که نگاه به ظرفیت‌های ذاتی این محیط داشته باشد و همه گستره دامنه محتوایی و عملکردی محیط را درک کند.
فلسفه فضای مجازی و تأملات آن، حوزه‌ای نسبتاً جدید در مطالعات فلسفی است که هرچند تنها دو یا درنهایت، سه دهه از عمر آن می‌گذرد، مشاهده می‌شود که به دلیل پیشرفت روزافزون فناوری‌های جدید، با سرعتی بالا و دامنه نفوذی فزاینده همراه است. پیچیده شدن این فناوری‌ها با تمامی ابعاد حیات اجتماعی معاصر و درنتیجه، امکان‌پذیری تجارب بی‌سابقه و ظهور مسائل مفهومی خاص این فضا، باعث توجه زیادی به آن شده است، به‌طوری‌که می‌توان گفت که فلسفه فضای مجازی توانسته است در تاریخ حیات کوتاه خود، جایگاه تثبیت شده‌ای را در فضای آکادمیک به دست آورد.
این کتاب در پنج فصل تنظیم شده است. در فصل اول با عنوان «نگاهی بنیادی به مبانی فلسفی فناوری فضای مجازی»، مباحثی چون مفهوم شناسی فناوری و فلسفه فناوری و موضوعات مرتبط با آن، مکاتب فلسفی در فلسفه فناوری اعم از فلسفه تحلیلی فناوری و فلسفه قاره‌ای و همچنین رویکردهای نظری مربوط به فناوری شامل نظریات ابزارگرایی، نظریات قائم به ذات، جبرگرایی فناوری، نظریات انتقادی به فناوری و ساخت‌گرایی اجتماعی فناوری بحث می‌شود. در فصل دوم با عنوان «عناصر پایه‌ای فلسفه فضای مجازی: فلسفه هوش مصنوعی، فلسفه رایانش، فلسفه اطلاعات و فلسفه رایانه»، همان‌طور که از عنوان آن برمی‌آید، به فلسفه هوش مصنوعی، فلسفه رایانش، فلسفه اطلاعات و فلسفه رایانه پرداخته می‌شود.
در فصل سوم با عنوان «هستی‌شناسی فضای مجازی: عناصر و مؤلفه‌ها»، مفهوم فضای سایبر و دیگر مفاهیمی چون اجزاء ماهیت و هستی‌شناسی واقعیت مجازی و موجودیت‌های فضای مجازی و مشخصه‌های ذاتی این فضا در دو سطح کلان نگر و خرد نگر، بیان می‌شود. فصل چهارم با عنوان «فلسفه فضای مجازی و بایسته‌های آن» نیز به موضوع فلسفه فضای مجازی با رویکرد هستی شناختی اختصاص دارد و درنهایت در فصل پنجم، دو فضایی شدن‌ها را در بستر ارزشی و بومی موردتوجه قرار می‌دهد.
